Vandaag is het 3 maart en de eerstekamer verkiezingen zijn volop in de aandacht. Ik zet de t.v. zo min mogelijk aan, omdat het zoveel van hetzelfde is en omdat ik er mismoedig van word. Ik ben gefascineerd door de retorische middelen die de politici gebruiken om hun ideologieen te verkopen.
Ik snap domweg niet wat men zegt, ik bedoel...
dat ik geen referentiekader heb om de uitspraken te plaatsen. Wat bedoelt Wilders toch als hij zegt: "We geven Limburg terug aan de Limburgers", of wat bedoelt Rutten toch als hij zegt: "Wij geven Nederland terug aan de Nederlanders" en vervolgens: "onze inzet is een rechtvaardig Nederland, waarin iedereen ...". Ik probeer me voor te stellen hoe deze uitspraken overtuigend overkomen op de gemiddelde luisteraar. Zowel Rutten als Wilders zijn retorische kunstenaars. Zowel Rutten als Wilders beheersen de retoriek!
Volgens de Griekse Sofisten, rond de vijfde eeuw voor Christus, was het belangrijker om gelijk te krijgen dan gelijk te hebben; het ging om het overtuigen, onafhankelijk van de inhoud van de boodschap. Een soort theaterspel dus! Elke keer weer heb ik bewondering voor de redekunst van de beide politici en koppel ik hen in gedachten aan de redekunst van de Sofisten.
Ik zie het verschil met bijvoorbeeld Cohen van de PvdA. Ik zie zijn worsteling met de kunst van de retoriek, de vaardigheid om gevat uit de bus te komen, zijn worsteling om net zo overtuigend over te komen als de populaire woordvoerders. Hij haalt het er niet bij en ik voel een plaatsvervangende spanning. Zijn manier van spreken maakt dat de inhoud niet overkomt!
Het is prettig naar een goed redevoerder te luisteren en ik bespeur het gevaar sympathie te voelen, terwijl ik weet dat de inhoud meestal niet deugt. Het probleem is hoe daar de vinger op te leggen! Intuitief voel ik irritatie over Ruttens retoriek ten aanzien van rechtvaardigheid. Als de VVD en CDA aangeven de bezuinigingen toe te willen passen op de laagste inkomens, want bedoelen zij dan met rechtvaardigheid? Aan welk concept van rechtvaardigheid wordt hier geappeleerd?
Zelden maak ik politici mee die eerlijk zijn over hun uitgangspunten. Hun taalgebruik leent zich voor speculaties, en we zullen nooit weten wat de echte bedoeling is van de beweringen.
Dit achterhalen is niet zo makkelijk, want de vertaling van ideologische uitspraken naar achterliggende "ware" motivaties is een zaak voor waarheidszoekers maar door de grote ratrace om publiciteit blijft hun onschatbare kennis en wijsheid onbekend en peddelen we met ons allen in de richtig van een grote poel van virtual reality. Gelijk hebben is echt iets heel anders dan gelijk krijgen.
Voor de sofisten zat de overtuigingskracht en daarmee de waarheid niet anders dan in de taal van de retoriek. Leugens doen er dus niet toe. Politiek en retoriek, waar moeten we nog in geloven?
